Họa sỹ Tạ Hải – người hồi sinh cho lá

Những mái tóc thiếu nữ bằng râu ngô, những tấm lưng trần thiếu nữ bằng áo ngô, mùn cưa. Những bầu trời màu trắng nhờ nhờ bằng lá gai, những thảm rừng hay cánh đồng hoa cải vàng rực bằng kén tằm… Đó là một số nét chấm phá trong rất nhiều sáng tạo của họa sỹ Tạ Ngọc Hải với chất liệu lá.

Người lấy lá để ghép thành tranh rất ít nếu so với số lượng các họa sỹ vẽ bằng sơn dầu hay màu nước. Tuy vậy, một vài gallery vẫn bày bán những bức tranh lá màu sắc rực rỡ. Chỉ có điều, đó là tranh làm bằng những chiếc lá khô đã được nhuộm màu. Tạ Ngọc Hải đặc biệt bởi ông thuộc về thiểu số trong thiểu số, nếu không muốn khẳng định là người duy nhất ở Việt Nam, không bao giờ nhuộm lá.

“Có người khuyên dùng hóa chất giữ màu hay nhuộm lá đi cho ra màu đẹp. Tớ không chấp nhận , thiên nhiên cho cái gì thì giữ nguyên cái đó. Các nhà chuyên môn quan tâm đến hình họa, màu sắc, bố cục, mình quan tâm tới việc kiếm tìm chất liệu để đưa vào bức tranh.” Họa sỹ Tạ Hải tâm sự.

“Những sắc màu của lá”

Con đường kiếm tìm chất liệu lá tự nhiên của Tạ Hải là một hành trình nghệ thuật đầy say mê và gian khổ. Hành trình nhen nhóm từ những năm 1965 khi ông còn đang trong quân ngũ và được thưởng 3 ngày phép về Hà Nội. Lang thang trên phố Tràng Tiền, Tạ Hải thấy họ ghép mảnh tre thành bức tranh Chùa Một Cột, Hồ Hoàn Kiếm. Trở về, ông nảy ý định xé lá chuối khô trong vườn dán chơi cảnh Vịnh Hà Long bằng bún và cơm nguội trên mảnh bìa.

Bẵng đi 25 năm, đến năm 1990, khi công việc và gia đình đã ổn định, Tạ Hải mới bắt đầu nghĩ tới thú chơi vẽ tranh bằng lá ngày nào. Ông bắt đầu con đường lang thang đi nhặt lá về làm tranh… Với Tạ Hải, mỗi màu sắc tìm thấy qua một loại lá là một kỷ niệm hạnh phúc.

“Một hôm đi công tác nắng quá vào quán nghỉ chân, đang ngồi uống nước nhìn bà bán hàng tãi ngô ra, tớ thấy màu đen, màu nâu của râu ngô hay hay nên xin một nắm về thử dùng làm tranh. Hay có lần đi viết báo ở Vĩnh Linh, có cổng trào lá vàng rất đẹp, hỏi dân lá cây gì, dân bảo cây đung, họ dẫn ra ven bờ biển ngắt lá đung về để khô thành màu vàng rất đẹp.” Tạ Hải kể về những sắc màu của lá ông đã tìm thấy.

Tuy thế, không phải sắc màu nào cũng đa dạng và dễ tìm, có những màu đặc biệt khó tìm, nghịch lý khi đó lại là màu xanh vốn được coi là màu của lá. Khi những chiếc lá đã khô, chất diệp lục không còn nên rất khó giữ được màu xanh. Họa sỹ Tạ Hải phải mất hàng chục năm mới phát hiện ra ngay trong vườn nhà mình, có loại lá để khô trong râm mát vẫn giữ được màu xanh.

“Màu đỏ tớ cũng mất công tìm kiếm đúng 10 năm mới thấy. Một hôm mẹ ăn trầu, nhờ ra chợ Đồng Xuân mua cây vỏ. Tớ mới phát hiện ra vỏ ngoài cây vỏ có màu đỏ rất đẹp, để khô rồi vẫn màu đỏ.” Họa sỹ Tạ Hải tiếp tục kể về hành trình kiếm tìm màu sắc của mình.

Cuộc hành trình ấy của họa sỹ không phải bao giờ cũng thành công, có những sắc màu tưởng như đã tìm thấy rồi lại biến mất. Những chiếc lá xà cừ màu vàng hay lá bàng khô màu hổ phách ban đầu rất đẹp nhưng sau thời gian khô kiệt thành đen kịt không dùng được. Người ta đi Nga về ai cũng khuân hàng hóa đầy các va li, hai vợ chồng Tạ Hải lại trở về với hai va li lèn chặt lá phong và lá bạch dương. Cuối cùng, màu lá vàng tươi của mùa thu nước Nga sau một thời gian cũng thành màu nâu mất. Cánh hoa phượng, hoa hồng cũng thế, lúc tươi thì đỏ rực nhưng khi khô bỗng chuyển màu đen xỉn.

Cũng có những sắc màu Tạ Hải ao ước nhưng ông tìm kiếm cả cuộc đời chưa thấy, màu xanh nước biển hay xanh da trời chẳng hạn. Dẫu vậy, họa sỹ không dừng lại, đi đâu ông cũng chú ý ngắm nhìn và nhặt nhạnh từng chiếc lá bất chấp không ít lời “chê cười” từ thế gian.

“Mỗi lần đi nhặt lá là lại có người ngạc nhiên hỏi, tớ đùa là mang về làm thuốc trị ngứa chân. Xin vỏ tỏi, vỏ hành của các bà bán hàng ngoài chợ cũng bị người ta bảo dở hởi à. Có họa sỹ nói mình làm trò vớ vẩn, tớ cũng chỉ cười đáp lại: vì nghèo không có tiền mua màu nên đành làm vậy. Tớ hay đùa bạn bè, thấy trên đường có ai “tay nhặt lá, chân đá ống bơ, miệng bị ẩm, có vẻ IC bị ẩm” thì đấy là tớ…” Họa sỹ Tạ Hải tự trào về hành trình tìm lá của mình.

Mỗi bức tranh, một thông điệp

Sinh năm 1944, cầm tinh con Khỉ, Tạ Hải không thừa nhận ông là họa sỹ mà chỉ nhận là “người hay bắt chước”. Chưa từng kinh qua bất kỳ một trường mỹ thuật nào, Tạ Hải chỉ học nhờ xem triển lãm, xem tranh các họa sỹ lớn. Như một người học trò khiêm tốn, ông cần mẫn lao động nghệ thuật trong hơn 20 năm qua để tạo ra 1000 bức tranh mà theo lời ông chỉ là những “cuộc chơi” mà thôi. Tuy vậy, cả hai lần triển lãm vào năm 1998 và 2008, tranh của ông đều được quần chúng và giới chuyên môn đánh giá và đón nhận.

“Tranh lá của Tạ Hải là một lối chơi tao nhã đầy bản sắc, góp một tiếng nói cảm xúc mới lạ và làm phong phú đời sống thẩm mỹ đương đại.” Ông Nguyễn Đỗ Bảo, Chủ tịch Hội mỹ thuật Hà Nội nhận xét về tranh Tạ Hải.

Tranh lá Tạ Hải cho thấy ông không hề nghiệp dư như họa sỹ tự nhận xét về mình. Ngược lại, người họa sỹ tìm tòi và sáng tạo ra những sắc màu và “nét bút” độc đáo mà ngay cả những họa sỹ chuyên nghiệp cũng “chào thua”. Điển hình là sáng tạo của Tạ Hải với lá gai. Những chiếc lá gai màu rong rêu được ông miết thật chặt xuống thành những hình nổi nham nhở. Phố cổ Hà Nội trong tranh Tạ Hải bảng lảng một không gian hoài niệm nhờ sáng tạo này.

Giá trị của những bức tranh lá của Tạ Hải không chỉ nằm ở tính mỹ thuật mà còn ở thông điệp. Mỗi bức tranh của ông đều là một thông điệp. Nhìn ông ngồi vẽ say sưa giữa đống chất liệu mà ở nơi khác người ta ngay lập tức vứt vào thùng rác mới thấy rõ thông điệp ấy: phải bảo tồn và gìn giữ vẻ đẹp của thiên nhiên, những thứ tưởng như cỏ rác vẫn còn giá trị, huống chi những chiếc lá xanh tươi mà con người nỡ tàn phá nó.

“Năm nào 30 Tết, tớ cũng đi chơi đêm giao thừa. Đi chơi để tìm sự vui thú nhưng năm nào cũng bị ức chế bởi người ta hái lộc vô tội vạ. Tớ rất bực và cãi nhau mấy lần vì người ta bẻ cả cành cây sống, văn hóa tôn trọng thiên nhiên ở đâu, căm tức mà bất lực không cản được…” Họa sỹ tâm sự.

Vòng đời của lá

Từng đi bộ đội 9 năm rồi chuyển ngành về công tác tại Đài tiếng nói Việt Nam, cho tới ngày về hưu năm 2004, nghề nghiệp chính của Tạ Ngọc Hải là một nhà báo chuyên mảng thanh thiếu niên. Ông bước vào hội họa chỉ như nghề tay trái. Có những bức tranh ông vẽ đã bán được cả ngàn đôla Mỹ nhưng Tạ Hải không đi vào con đường hội họa chuyên nghiệp để vẽ tranh mưu sinh. Tranh với Tạ Ngọc Hải là nơi ông gửi gắm những suy tư về vòng đời của lá.

“Vòng đời chiếc lá thật kỳ diệu, chiếc lá đâm chồi nảy lộc, đơm hoa kết trái từ trong đất, sau khi hoàn thành sứ mệnh lại rụng xuống làm phân để cây có chất nhựa cho ra đời vòng lá mới. Sự hi sinh của chiếc lá thật ý nghĩa bởi khoảnh khắc rơi xuống đồng nghĩa với sự bắt nguồn của sự sống.” Họa sỹ chiêm nghiệm.

Xem tranh lá Tạ Hải, ngoài ngắm nhìn hình họa hay màu sắc, người xem còn phải để tâm suy nghĩ về vòng đời của những chiếc lá khô. Nhìn sâu vào những chiếc lá trong tranh Tạ Hải mới cảm nhận hết niềm hoan lạc và xúc động trước một vẻ đẹp đã rơi xuống vẫn còn bừng sáng lên một lần nữa để phục vụ con người. Tạ Hải dường như không vẽ mà ông chỉ sắp đặt lại thiên nhiên, thổi vào lá một linh hồn mới, một sức sống mới. Họa sỹ đã hồi sinh cho khoảnh khắc cuối cùng của những chiếc lá, biến khoảnh khắc đầy ý nghĩa ấy thành vẻ đẹp nhân văn như hai câu thơ ông đã viết:

“Chiếc lá xa cành về với đất
Để cây đời mãi mãi xanh tươi”

Khánh Duy

Lễ hội bóng đá và sự hứng khởi ở Old Trafford

Những cổ động viên bóng đá Việt Nam nhận lời mời của Nhà tài trợ vận chuyển chính thức cho CLB Manchester United đã đặt chân tới Nhà hát của Những giấc mơ để cảm nhận bầu không khí lễ hội đầy hứng khởi nơi đây.

“Những gã trai làm trong các nhà máy luôn cảm thấy nhàm chán, họ cần sự hứng khởi vào mỗi dịp cuối tuần. Họ đến sân bóng là vì thế, vì muốn tìm thấy sự hứng khởi…” Đó là lời của Sir Matt Busby, HLV huyền thoại vào thập kỷ 60 của MU.

Thành phố Manchester giờ đây đã khác nhiều so với thời Matt Busby, thành phố công nghiệp đầu tiên trên thế giới giờ đây đã không còn công nghiệp như xưa nữa. Chỉ còn đó những nhà kho, bến cảng, bảo tàng nơi những ký ức một thời công nghiệp còn hiển hiện, Manchester giờ đây đã là một trung tâm của dịch vụ, tài chính và các ngành phi công nghiệp khác. Những nhà máy còn lại đều đã được chuyển ra ngoại vi thành phố. Trung tâm của nó chỉ có 500,000 dân và không khí của Manchester giản dị và yên tĩnh hơn nhiều so với tên tuổi của thành phố.

Sự bình lặng chấm dứt vào những ngày cuối tuần nơi MU thi đấu trên sân nhà. Ở đây, MU là một thứ tôn giáo và mỗi fan của MU như một tín đồ. 2h chiều trận đấu mới khai cuộc, 12h trưa, toàn bộ các nhà hàng gần đó đều đã chật kín “tín đồ”. Có những fan dễ nhận ra với chiếc áo đỏ truyền thống trên người, những người khác kín đáo hơn và chỉ nhận ra “tôn giáo” của họ khi bắt chuyện. Tất cả đều háo hức trước cuộc hành hương về thánh địa mỗi chiều cuối tuần như những người Công giáo đi Nhà thờ vào mỗi sáng Chủ nhật.

1h chiều, một không khí lễ hội trên khắp các nẻo đường dẫn về Old Trafford. Những cửa hàng lưu niệm đỏ rực màu cờ phướn được lập ra xung quanh cổng chính dẫn vào sân. Phấn khích nhưng rất trật tự, khoảng hơn 70,000 người rầm rầm kéo về Old Trafford để kiếm tìm sự hứng khởi đúng như lời Sir Matt Busby. Điều khác chỉ là dòng người đổ về Old Trafford mỗi cuối tuần không phải là “những gã trai làm trong các nhà máy” như ngày xưa nữa mà có thể là bất kỳ cư dân nào trong một thành phố đang trên đà mở rộng nhanh chóng.

Sức chứa của cả 4 khán đài Nam, Bắc, Tây, Đông của Old Trafford khoảng 76, 000 chỗ. Mỗi khi MU đá trên sân nhà, rất ít chỗ trống còn sót lại trên Thánh địa của những giấc mơ. Kỷ lục về số lượng được lập vào năm 2007 khi Quỷ đỏ đánh bại Blackburn Rovers 4-1 với 76,089 fan hâm mộ có mặt. Riêng những người đặt chỗ cả mùa đã chiếm khoảng 50,000 vé. Số còn lại được bán cho khách lẻ và khách quốc tế.

Ít ai tưởng tượng được, mỗi khi MU đá trên sân nhà, số lượng tín đồ khổng lồ này ngốn hết khoảng 2,5 tấn bánh mì và xúc xích. Điện năng sử dụng cho một ngày diễn ra trận đấu lên đỉnh tới 5,5 megawatts. Số lượng người phục vụ ở Old Trafford khoảng 400 nhưng vào ngày thi đấu, con số này phải lên tới 2500 người.

Nước Anh nổi tiếng bởi những cổ động viên quá khích nhưng sự hứng khởi ở Old Trafford diễn ra trong khuôn khổ kỷ luật, văn hóa và văn minh. Nhóm cổ động viên đội khách West Bromwich có khoảng 3000 vé được sắp riêng vào một khu có hàng rào ngăn và hàng chục nhân viên đứng gác ở hai bên. Old Trafford có khu riêng dành cho các cổ động viên khuyết tật với khoảng 120 chỗ ngồi đặc biệt được thiết kế cho xe đẩy và người nhà đi kèm. Những người khiếm thị hoặc thị lực yếu được phát riêng hệ thống tai nghe để nghe bình luận trực tiếp.

76,000 cổ động viên chắc chắn thải ra một lượng rác khổng lồ. Một điểm đặc biệt khác ở Old Trafford là CLB tái chế lại toàn bộ số rác này. Giấy, chai nước, bảng biểu được phân loại riêng trong khi đó mọi thứ rác còn lại đều được gửi tới Cơ sở tái chế Vât liệu Công viên Trafford để xử lý. Thậm chí ngay cả cỏ được cắt từ đường pitch cũng được tái chế thành phân bón. Không có bất kỳ loại rác nào từ sân Old Trafford bị vứt ra bãi thải.

Old Trafford là sân vận động đầu tiên ở Âu Châu có hệ thống phòng VIP và sảnh tiếp khách dành riêng cho VIP. Đoàn khách đến từ Việt Nam theo lời mời của Nhà vận chuyển chính thức cho MU Turkish Airlines được sắp xếp vào một phòng VIP riêng và phục vụ ăn uống theo chế độ đặc biệt. Tuy thế, khi trận đấu bắt đầu, toàn bộ bia rượu sẽ được dọn ra ngoài để tránh các cổ động viên bên dưới nhìn thấy cảnh chè chén trong phòng VIP. Tới giờ nghỉ giữa hiệp, rượu bia lại được mang vào nhưng người phục vụ kéo tầm rèm che toàn bộ khung kính nhìn ra sân vận động. Ngay cả khách VIP cũng không nằm ngoài những nguyên tắc khắt khe nhưng mang chuẩn mực văn hóa ở Old Trafford.

“Sir Matt Busby nói rằng người hâm mộ đi xem bóng đá vào mỗi dịp cuối tuần để tìm kiếm sự hứng khởi. Vì thế, chúng ta phải có trách nhiệm tạo ra sự hứng khởi cho họ. Đó là triết lý vẫn song hành cùng CLB cho tới ngày nay và mang lại danh tiếng cho MU trên toàn thế giới.” Sir Bobby Charlton viết.

Manchester là một trong những CLB chơi thứ bóng đá có chất lượng chuyên môn cao nhất thế giới. Nhưng thành công của MU không chỉ nhờ chất lượng chuyên môn. CLB đã chạm tới trái tim người hâm mộ bởi một điều quan trọng khác: Quỷ đỏ luôn biết cách tạo ra một lễ hội văn hóa đầy hứng khởi nhằm phục vụ người hâm mộ vào mỗi dịp cuối tuần. Quan trọng hơn thế, đó còn là sự hứng khởi được tổ chức đầy văn hóa và hết sức văn minh trên tất cả các tiêu chí của nó.

Khánh Duy

Từ Old Trafford tới VN: những lễ hội bị đánh mất

Người hâm mộ bóng đá ở Châu Âu luôn được sống trong không khí lễ hội vào mỗi cuối tuần trong khi đó cảm giác lễ hội hoàn toàn thiếu vắng trên các khán đài ở Việt Nam.

Theo lời mời của Nhà tài trợ vận chuyển cho CLB Manchester United: hãng hàng không Turkish Airlines, phóng viên VietNamNet đã trực tiếp đặt chân tới Old Trafford để xem Quỷ đỏ thi đấu và ghi lại những ấn tượng ở Nhà hát của những giấc mơ.

1h chiều Chủ Nhật, ở thành phố Manchester, từng đoàn người lũ lượt kéo về Old Trafford. Không khí gần như một lễ hội. Ở thành phố bình yên với chỉ vẹn vẹn 500,000 dân sống ở trung tâm này, mỗi dịp cuối tuần khi MU thi đấu trên sân nhà lại là một dịp lễ hội.

50,000 cổ động viên mua vé theo mùa hòa với khoảng hơn 20,000 khách mua lẻ nườm nượp đổ về tất cả các cửa của sân Old Trafford. Ngay từ sáng, nhiều khách sạn, nhà hàng ở trung tâm Manchester đã náo nức và rộn ràng với những bóng áo đỏ khắp nơi. MU đã trở thành một thứ tôn giáo ở thành phố Manchester. Ở các thành phố khác Châu Âu, các tín đồ đi nhà thờ vào cuối tuần. Ở đây, người ta đi xem bóng đá. Với các MU fan, Sir Alex là thiên chúa còn các ngôi sao MU là các tông đồ.

Người Việt Nam không phải không đã từng có cảm giác náo nức như thế, đặc biệt mỗi khi được ra sân chứng kiến đội tuyển quốc gia thi đấu ở Seagames hay Tiger Cup. Chỉ có điều, không khí lễ hội ấy chỉ diễn ra mỗi năm một lần chứ không thường xuyên như với các cư dân Manchester. Không mấy người Việt náo nức chờ đợi một đội bóng ở cấp CLB của Việt Nam thi đấu mỗi dịp cuối tuần.

Đi tìm câu trả lời cho sự thiếu hào hứng ở giải quốc nội Việt Nam không khó và câu trả lời không hẳn do chất lượng chuyên môn của bóng đá Việt Nam ở mức thấp. Chuyên môn chỉ là một khía cạnh của bóng đá. Từ một khía cạnh mang tính bản chất hơn, bóng đá là một trò chơi nhiều bất ngờ mang lại sự hứng khởi cho người chơi và những người theo dõi. Cho dù có bị thương mại hóa đi bao nhiêu đi chăng nữa thì bản chất trò chơi vẫn còn đó. Ở Manchester trong suốt 100 năm qua, chưa bao giờ lý tưởng ấy bị nguội lạnh.

Ở trước sân Old Trafford, người ta cho dựng tượng Sir Matt Busby, một HLV huyền thoại thập niên 60,70 của MU. Sir Busby thường nói với các cầu thủ rằng: “Những gã trai làm trong các nhà máy luôn cảm thấy nhàm chán, họ cần sự hứng khởi vào mỗi dịp cuối tuần. Họ đến sân bóng là vì thế, vì muốn tìm thấy sự hứng khởi…”

Cho dù Manchester bây giờ không còn “những gã trai làm việc trong các nhà máy” bởi thành phố đã đi qua quá khứ công nghiệp hào hùng của mình, nhưng lối chơi cống hiến hết mình để mang lại sự hứng khởi cho người hâm mộ vẫn được tiếp nối bởi các thế hệ Quỷ Đỏ. Sir Bobby Charlton, một huyền thoại khác ở Old Trafford vẫn dặn dò các cầu thủ MU: “Chúng ta phải có trách nhiệm tạo ra sự hứng khởi cho người hâm mộ. Đó là triết lý vẫn song hành cùng CLB cho tới ngày nay và mang lại danh tiếng cho MU trên toàn thế giới.”

Manchester United rất giỏi kinh doanh và kiếm bộn tiền từ thương hiệu của CLB, nhưng, thương mại hóa cao độ ngoài sân không làm Quỷ Đỏ đánh mất truyền thống “hứng khởi” trong sân đấu. Ngược lại, “hứng khởi” lại là nền tảng để CLB xây dựng thương hiệu hàng đầu trong suốt lịch sử hơn 100 năm qua ở Old Trafford.

Sự hứng khởi của một cuộc chơi chỉ có khi những người chơi vào cuộc với tâm thế cống hiến hết mình và quan trọng hơn nữa là trung thực. Chơi hết mình và trung thực nên mỗi trận đấu là một sự bất ngờ. MU có thể thắng hay thua nhưng sự bất ngờ thì luôn thắng.

Ở Việt Nam, khi nối đau bán độ ở nhiều trận đấu vẫn ám ảnh và sự trung thực với khán giả vẫn còn là dấu hỏi thì đòi hỏi người xem phải háo hức chờ đợi mỗi cuộc chơi và hứng khởi được theo dõi nó là không thể. Môi trường ấy đã khiến người hâm mộ Việt Nam tự đánh mất đi những ngày hội của mình vào mỗi dịp cuối tuần.

Khánh Duy

Kỳ 3: Xem Quỷ Đỏ MU thi đấu ở phòng VIP Old Trafford

Nhà hát của Những giấc mơ Old Trafford có một hệ thống phòng đặc biệt dành riêng cho khách VIP với chi phí khoảng 2,5 tỉ đồng Việt Nam một phòng cho cả mùa bóng.

Theo lời mời của Nhà tài trợ vận chuyển cho CLB Manchester United: hãng hàng không Turkish Airlines, phóng viên VietNamNet đã trực tiếp đặt chân tới Old Trafford để xem Quỷ đỏ thi đấu và ghi lại những ấn tượng ở Nhà hát của những giấc mơ.

75,000 bảng tương đương 2,5 tỉ Việt Nam đồng cho một phòng 8 người để xem 19 trận bóng đá. Tính trung bình, mỗi trận đấu là có giá 130 triệu cho 8 người. Giá vé của mỗi người khoảng 16 triệu đồng Việt Nam.

Bỏ ra 16 triệu đồng để đi xem một trận bóng đá ngoại hạng Anh là con số rất lớn, ngay cả khi đó là trận đấu của CLB được yêu thích nhất thế giới Manchester United. Con số này lớn không chỉ với người Việt.

“Những phòng VIP như vậy chủ yếu được các công ty lớn thuê để tiếp khách thôi, người hâm mộ dù giàu có cũng không muốn bỏ ra một khoản lớn đến vậy để ngồi trong phòng VIP xem đội bóng của họ thi đấu.” David Brewer, một cổ động viên bóng đá người Anh chia sẻ.

Được mời bởi Nhà tài trợ vận chuyển cho CLB Manchester United: hãng hàng không Turkish Airlines, các khách mời Việt Nam mới được đặc cách ngồi trong phòng VIP riêng của Turkish Airlines trên Old Trafford. Phòng VIP ở khán đài phía Nam có vị trị đẹp nhất với góc nhìn vào chính giữa sân vận động.

“Turkish Airlines là nhà vận chuyển chính thức trong mọi hành trình của các cầu thủ MU nên mới có phòng VIP ở vị trí này. Mỗi tuần Turkish Airlines mời đoàn của từng nước tới xem Quỷ đỏ thi đấu. Kế hoạch mời được lên trước cả năm.” Ông Ngô Minh Đức, Tổng giám đốc công ty lữ hành Hương Giang chia sẻ.

16 triệu một suất ngồi VIP là mức giá “trên trời” nếu so với mức giá ngồi ghế thường bán lẻ từng trận. Với những trận đấu không quá hot như Manchester gặp West Bromwich ngày 11/03/2012, giá vé bán lẻ chỉ rơi vào khoảng 2 triệu đồng Việt Nam với những vị trí phía sau cầu môn và khoảng 3 triệu ở hai khán đài bên. Nếu mua vé cả mùa để xem MU thi đấu tất cả 19 trận trên sân nhà, mức giá chỉ dao động từ 17 triệu đồng Việt Nam tới mức cao nhất là hơn 30 triệu. Với thiếu niên ở tuổi 16-17 hoặc các cụ già trên 65, giá cả mùa còn giảm tới mức chỉ dao động từ 8 triệu tới 12 triệu.

Ngồi phòng VIP một trận bằng người ta mua vé cả mùa, ấy vậy nhưng không phải ai cũng có cơ hội được ngồi phòng VIP. Trong khi các cổ động viên còn đang phải xếp hàng chờ mua vé hay rồng rắn đi qua các cửa chính vào Old Trafford, các khách VIP đến từ Việt Nam đã được đưa qua một cánh cửa riêng biệt, chào đón bằng một tấm thẻ VIP khoác lên cổ và dẫn thẳng lên tầng trên nơi không ai nghĩ đó có thể là một nơi xem bóng đá.

Một sảnh khá rộng tràn ngập người qua lại, một bàn dài để đồ ăn chính giữa, xung quanh đó là quầy bia tươi và nhiều bàn nhỏ. Đây là một trong số nhiều sảnh tiếp khách (Executive Suite) ở sân Old Trafford, không khác bao nhiêu so với phòng ăn buffet của khách sạn 5 sao. Khách VIP xem Quỷ đỏ thi đấu có thể tự do ra đây ăn uống và tán gẫu trước, trong và sau mỗi trận đấu. Bên trong sảnh, ngôi sao một thời của Quỷ đỏ Bryan Robson đang “mỏi tay” vì ký cho khách tới từ nhiều quốc gia khác nhau.

Bên cánh phải sảnh tiếp khách mở ra những phòng VIP riêng biệt (private box). Một bàn tiệc đã được bày sẵn với Menu riêng và quà tặng cho khách đã được đặt sẵn trên ghế. Mặt trước căn phòng là khuôn kính rộng, mở tầm nhìn ra toàn cảnh sân cỏ phía dưới, góc lý tưởng để theo dõi diễn biến toàn bộ trận đấu. Một chiếc TV được treo góc phòng luôn tường thuật trực tiếp để khách có thể xem lại các pha bóng trên sân.

Khách có thể ăn uống thoải mái trong phòng VIP nhưng tuyệt đối không được uống bia rượu trong 90 phút diễn ra trận đấu. Trước trận đấu, bồi bàn dọn toàn bộ bia ra khỏi phòng VIP. Tới giữa hiệp, bia được mang vào nhưng quản lý kéo toàn bộ tấm màn che khuôn kính phía trước để các cổ động viên phía dưới không thể nhìn thấy cảnh bia rượu trong phòng VIP.

Ngay từ đầu trận đấu, các khách VIP đã được đăng ký dự đoán kết quả và một khách Việt Nam dự đoán trúng đã nhận được một áo thi đấu có chữ ký sống của các hảo thủ một thời của MU. Giờ nghỉ giữa hai hiệp, các cựu cầu thủ MU ở thập niên 70 trong đó có Lou Macari trực tiếp mang Cúp vô địch Premier League lên chụp ảnh với các khách mời Việt Nam trong phòng VIP.

“Mình đi xem bóng đá nhiều ở Châu Âu, ngồi ghế thường nhìn lên phòng VIP nghĩ sao họ khổ thế, xem bóng đá trong lồng kính thế kia thì mất hết không khí. Bây giờ được ngồi phòng VIP mới thấy cũng thích thật.” Một khách Việt Nam chia sẻ.

Old Trafford là sân vận động đầu tiên ở Châu Âu xây dựng những box riêng cho VIP. Vào năm 1964-1965, khoảng 55 box như vậy đã được xây dựng để chuẩn bị cho World Cup 1966. Từ năm 1996 tới 2006, hai tầng box VIP như vậy lại tiếp tục được bổ sung ở khán đài phía Bắc Old Trafford với những sảnh tiếp khách rộng lớn. Mô hình box VIP khởi nguồn từ Manchester đã lan rộng sang nhiều sân khác ở Anh Quốc và Châu Âu.

Khánh Duy

Kỳ 2: Muôn cách kiếm tiền từ thương hiệu MU ở Old Trafford

Nguồn doanh thu quan trọng của CLB giàu có bậc nhất hành tinh Manchester United là bán đồ lưu niệm cho fan. Hoạt động này thực tế đa dạng hơn nhiều so với việc bán những chiếc áo thi đấu đơn thuần.


Theo lời mời của Nhà tài trợ vận chuyển cho CLB Manchester United: hãng hàng không Turkish Airlines, phóng viên VietNamNet đã trực tiếp đặt chân tới Old Trafford để xem Quỷ đỏ thi đấu và ghi lại những ấn tượng ở Nhà hát của những giấc mơ.

Khoảng 300,000 lượt khách vào tới thăm quan Bảo tàng và Sân vận động của Manchester United mỗi năm. Với giá vé 15 bảng (khoảng 500,000 đồng Việt Nam) cho cả hai địa điểm, tổng doanh thu của toàn bộ hoạt động thăm quan ước đạt 4,500,000 bảng (khoảng 150 tỉ đồng Việt Nam).

MU không chỉ trông chờ vào khoản thu khiêm tốn đó, và thực tế, không ai tới Old Trafford mà trong ví chỉ vơi đi 15 bảng. Công nghệ kinh doanh trên thương hiệu Manchester United ở Old Trafford đa dạng và phong phú hơn nhiều chuyện bán vé thăm sân.

Mua vé thăm chỉ là màn dạo đầu. Khách thăm được dẫn qua rất nhanh một Bảo tàng nhỏ lưu giữ lại tất cả các Cúp vô địch, kỷ niệm chương, áo và giầy thi đấu của các danh thủ trong suốt lịch sử 102 năm qua của CLB. Từ chiếc áo đấu của Cristiano Ronaldo mặc trong trận chung kết FA năm 2004 tới chiếc giày của Bobby Charltons trong trận đấu cuối cùng với Chelsea năm 1973, lịch sử hào hùng của CLB được yêu thích nhất thế giới được phác họa nhanh và liên tục. Điểm nhấn của khu lưu niệm là căn phòng còn giữ lại 3 chiếp cúp trong Cú ăn ba lịch sử của Quỷ đỏ năm 1999. Chiếc giày của Solskjaer trong trận chung kết lịch sử với Bayern Munich năm đó vẫn còn lưu giữ ở đây.

Màn tiếp theo là thăm sân vận động với sức chưa 76,000 người của Manchester. Từ phòng thay đồ tới phòng tụ tập trước trận đấu, từ đường hầm Munich kỷ niệm vụ tai nạn máy bay lịch sử năm 1958 của MU tới đường hầm nơi các cầu thủ chờ trước khi ra sân, khách thăm được lần lượt giới thiệu những điểm đặc biệt của sân vận động lớn thứ hai ở Anh Quốc.

Hai màn “biểu diễn” trên như chỉ là cú hích cho màn thứ ba, quan trọng và được mong chờ nhất: shopping. Manchester United gọi cửa hàng bán đồ lưu niệm của họ là Megastore nghĩa là cửa hàng lớn và sự thật Megastore lớn hơn bất kỳ cửa hàng bán lưu niệm thể thao nào trong các siêu thị, lớn hơn khá nhiều so với cửa hàng cùng loại của CLB cùng thành phố: Manchester City.

“Mình đến đây một lần hồi tháng 11 rồi bây giờ quay lại. Lần đó tiêu hết 300 bảng, tức hơn 10 triệu đồng. Mỗi cái áo thi đấu ở đây được bán với giá 65 bảng trong khi ở sân bay, giá chỉ còn một nửa.” Ông Bàng, đại diện một công ty bán vé máy bay cho biết.

Không chỉ có áo thi đấu, áo phông, áo khoác, áo nỉ, áo gió, quần, tất, cốc, bóng và cả những chiếc ti giả cho trẻ em cũng mang logo Manchester United. Hàng ngàn mặt hàng trong một khuôn viên rộng chật kín khách thăm vào một sáng thứ bảy.

“Nào chỉ có đàn ông, các bà Việt Nam sang đây mua cũng khỏe. Ai cũng mua về vài cái áo cho con cháu, cứ tưởng rẻ và tiêu bằng thẻ nên không thấy xót tiền. Tính ra người Việt trong đoàn mình đi qua đây ai cũng hết vài ba trăm bảng.” Ông Bàng nói thêm.

Chưa hết, ở góc cửa hàng là một quầy đặc biệt đượi gọi bằng các tên “Cá nhân hóa quà tặng của bạn”. Nơi này, du khách mua quần áo xong được cung cấp các dịch vụ gia tăng dành riêng cho họ. Hàng loạt những máy in nhỏ hiện đại được xếp cạnh nhau phục vụ nhu cầu in “TÊN BẠN” lên áo. In tên và số hết 15 bảng (hơn 500,000 đồng Việt Nam), in tên không hoặc số không giá chỉ còn một nửa.

Với những ai thửa cho mình một đôi giày thể thao của MU, một dịch vụ khác dành cho họ có tên: Thêu giày. Thêu tên và số của chính mình vào đôi giày hết 20 bảng (660,000 đồng Việt Nam), nếu chỉ thêu tên hoặc số giá cũng chỉ còn một nửa.

Ngay cạnh đó là một dịch vụ khác kiếm bộn tiền: bán bằng chứng nhận đã từng thăm quan Old Trafford. Nếu đồng ý trả 10 bảng (330,000 đồng Việt Nam), bạn sẽ được chỉ ra một chiếc máy và tự điền tên tuổi của mình vào đó. Ngay sau đó, bạn trợ lại quầy và nhận tấm bằng chứng nhận khổ A4 đã có tên bạn và chữ ký của Sir Alex dành riêng cho bạn (tất nhiên là chữ ký in sẵn). Tấm bằng được lồng vào khung bìa cứng như bằng tốt nghiệp Đại học, mặt trái sẽ là ảnh và chữ ký của các ngôi sao như Rooney, Ryan Giggs, Paul Scholes với lời đề tặng như thật: Cảm ơn bạn đã tới thăm tôi ở Old Trafford.

Một chiêu hút tiền khác là mua trang nhất tờ “Tin tức Manchester United” với giá 9,99 bảng. Tất nhiên không ai lại mua một tờ báo bình thường với giá ấy. Tờ báo đặc biệt này đã có tên bạn ở trang nhất với tít lớn: “TÊN BẠN đã ký hợp đồng với Manchester United”, ở dưới là dòng dẫn “TÊN BẠN, một huyền thoại ở tuổi 18.” Đi kèm bên cạnh là ảnh Sir Alex cầm tấm áo số 7 trên đó đã có in TÊN BẠN. Ngoài ra, bạn cũng có thể “thửa” riêng một tấm hình chụp trong phòng thay đồ của MU, trên đó TÊN BẠN đã được in trên tấm áo cạnh áo của các “thần tượng”.

Trên toàn thế giới, MU có cả trăm triệu fan hâm mộ, riêng ở Trung Quốc, Manchester United đã có tới 23,6 triệu fan. Ai trong số đó không từng mơ ước được tới Old Trafford và không ai tiếc tiền khi mua những kỷ niệm với MU. Những nhà điều hành CLB đã kiếm được rất nhiều tiền nhưng doanh thu chỉ đến khi MU đã “chạm tới trái tim của rất rất nhiều người hâm mộ” theo lời giám đốc CLB: Sir Bobby Charlton.

Khánh Duy

Kỳ 1: Sự giản dị bất ngờ ở Nhà hát của những giấc mơ Old Trafford

Sir Alex và những siêu sao triệu phú của Manchester United vẫn gặp gỡ, trao đổi và thay đồ trước khi ra sân ở những căn phòng giản dị không ngờ trong Nhà hát của những giấc mơ.

Theo lời mời của Nhà tài trợ vận chuyển cho CLB Manchester United: hãng hàng không Turkish Airlines, các nhà báo đã trực tiếp đặt chân tới Old Trafford để xem Quỷ đỏ thi đấu và ghi lại những ấn tượng ở Nhà hát của những giấc mơ.

Những bộ bàn ghế hình tròn đã cũ được xếp gọn vào một góc, ở góc kia là một chiếc bàn nhỏ khác có khoảng 7 chiếc khay kim loại chuyên dụng cho ăn buffet. Dưới tấm bảng vinh danh các cầu thủ, một dãy ghế cũ khác được đặt sát vào tường. Đối diện đó là một bar nhỏ xíu đã đóng quầy.

“Không hề xa xỉ như mội người thường nghĩ, đây là nơi các cầu thủ Manchester gặp gỡ và thư giãn trước và sau mỗi trận đấu. Bàn buffet kia là nơi họ có thể ăn một số đồ nóng cho ấm bụng sau cuộc chơi.” Người hướng dẫn thăm quan Old Trafford cho biết.

Một vài chiếc TV màn hình nhỏ hiệu LG được gắn trên các góc tường, loại TV hạng trung bình ngay cả với tầng lớp trung lưu ở Việt Nam. Những triệu phú đôla của Câu lạc bộ bóng đá giàu có bậc nhất hành tinh Manchester United vẫn “tụ tập” với nhau trước mỗi trận cầu ở một căn phòng khá “xoàng” như vậy. Đây là nơi họ có thể thư giãn, đọc báo, xem TV hay dành thời gian với gia đình.

Đối diện phòng tụ tập là phòng thay đồ, không xa hoa hơn bao nhiêu với những bảng sơ đồ chiến thuật, một TV và một tủ lạnh chứa dăm ba loại nước tăng lực. Ấn tượng chỉ là 18 chiếc áo của 18 ngôi sao MU được treo ngăn nắp xung quanh căn phòng lát gỗ mới xây từ mùa hè năm 2008. Ngay sát đó là một phòng làm ấm với mấy chiếc xe đạp thể dục và dăm ba thiết bị tập luyện bình thường khác, căn phòng này được làm sau khi Eric Cantona nói rằng các CLB ở Lục địa thường có một phòng như vậy.

Du khách ai ai cũng thi nhau chụp ảnh dưới những tấm áo của các thần tượng Rooney, Nani, J.S. Park, Ferdinand. Với những fan hâm mộ Quỷ Đỏ, được bước chân vào phòng này là một cuộc hành hương. Với những người bình thường, cảm giác không khác bao nhiêu so với bước chân vào phòng thể dục của một ký túc xá sinh viên hạng trung.

“Không hiểu nổi tại sao MU giàu như vậy mà các cầu thủ lại chỉ sinh hoạt trong những cơ sở bình dị đến như vậy. Phải chăng đây chỉ là nơi trình diễn cho du khách còn cầu thủ thực tế sinh hoạt ở một nơi khác?” Nhiều thành viên trong đoàn Việt Nam thăm sân Old Trafford chia sẻ cùng một nghi ngờ.

Thực tế, tour thăm quan sân Old Trafford được tổ chức liên tục các ngày trong tuần trừ ngày diễn ra trận đấu. 12h trưa ngày trước ngày khai cuộc, toàn bộ việc thăm quan sân vận động và phòng thay đồ phải dừng lại để phục vụ cuộc đấu.

Vào ngày thi đấu, từ nơi thay đồ, các ngôi sao sẽ ra xếp hàng chờ dưới đường hầm nhỏ để chuẩn bị bước ra sân. Trên tường là những tấm bảng đơn sơ đề danh sách những nhà tài trợ: Barclays, DHL, Turkish Airlines, Thomas Cook, AON… “Những tấm bảng này chính là phông nền cho các cuộc phỏng vấn cầu thủ và Sir Alex sau mỗi trận đấu. Lên TV long lanh như vậy nhưng bề ngoài chỉ thế này thôi.” Người hướng dẫn thăm quan nói tiếp.

Khi Sir Bobby Charlton được một nhà báo hỏi về cảm giác được chơi trên Old Trafford, cựu danh thủ của Manchester đã trả lời: “Đó luôn là giấc mơ của mọi cậu bé.” Ngay sau đó, bài báo đã được đặt tít là: “Bobby Charlton tại Nhà hát của những giấc mơ”.

Cái tên “Nhà hát của những giấc mơ” gắn chặt với Old Trafford từ đó. Dẫu vậy nhiều cơ sở trong Old Trafford giản dị hơn nhiều so với những mơ mộng của fan. Chỉ khi tiếng nhạc dạo bắt đầu nổi lên và các ngôi sao bước từ đường hầm, một quanh cảnh rực rỡ mới bắt đầu hiện ra: thảm cỏ xanh mướt và một màu đỏ rực trên tất cả các khán đài.

Khi tiếng còi khai cuộc bắt đầu ngân vang thì sự giản dị mới biến mất và những giấc mơ lấp lánh thực sự bắt đầu.

Khánh Duy

Mất văn hóa tin tức thì chỉ còn văn hóa tin đồn

“Tôi tin nền báo chí của chúng ta sẽ gặp vấn đề lớn nếu các nhà báo từ bỏ trách nhiệm đưa những tin tức nghiêm túc. Ai ai cũng nói to ý kiến của họ thì đó là giải trí chứ không có hiệu quả nào hết đối với nền dân chủ. Đối với tôi, đó không phải là văn hóa tin tức, đó là văn hóa tin đồn.” GS Đại học Harvard Alex Jones nhận định.


Nhà báo Lê Khánh Duy: Tôi muốn nói với ông đôi chút về tình hình ở Việt Nam. VietNamNet là một trong những tờ báo điện tử đầu tiên ở Việt Nam, hình thành từ năm 1997 như một diễn đàn mạng. Khoảng 7,8 năm trước, Việt Nam cũng chứng kiến sự ra đời và phát triển của loại hình blog. Khoảng 2,3 năm trước, mạng xã hội bắt đầu bùng nổ và Facebook giờ đây rất phổ biến ở Việt Nam. Tôi nghĩ rằng với sự xuất hiện của các loại hình mới như vậy thì văn hóa tin tức đã đổi thay. Ngày trước, tin tức là một chiều, người đọc thụ động tiếp nhận tin tức từ báo in và truyền hình. Giờ đây, người ta bình luận, tranh cãi về mọi loại tin tức trên báo điện tử, mạng xã hội, diễn đàn mạng. Tôi nghĩ rằng đã có một văn hóa tin tức mới, một thứ văn hóa đối thoại nhiều hơn, nhiều ý kiến hơn và tất nhiên cũng nhiều tin đồn hơn. Internet đã khiến tin tức trở nên dễ tham gia hơn, mang tính xã hội hơn, đa dạng hơn và cũng phân hóa mạnh mẽ hơn. Với tư cách một người quan sát ngành công nghiệp truyền thông, ý kiến của ông thế nào về văn hóa tin tức mới này?

GS Alex Jones: Tôi nghĩ rằng những điều bạn nói rất đúng. Nhưng tôi nghĩ sẽ luôn có tranh luận và đối thoại trên báo chí. Giờ đây thì nhiều hơn thôi bởi sự xuất hiện của truyền thông mới. Nhưng điều cần lưu ý rằng trung tâm của tất cả mọi tranh luận phải là lõi thép mà tôi đã đề cập, tức là những tin tức được kiểm chứng. Đó là hạt nhân, nếu chúng ta không có các tin tức chính xác ấy, liệu mọi bình luận có giá trị gì không, không có giá trị gì hết nếu bình luận không dựa trên những tin tức đáng tin và xác thực.

Bình luận không có ý nghĩa gì hết nếu nó được đặt trên nền tảng hư không, mọi người thi nhau nói về mọi thứ nhưng không dựa trên bất kỳ kiến thức nào và lời nói của họ cũng chẳng tạo ra sức nặng nào. Ai cũng có quyền bình luận, tôi chỉ muốn lưu ý rằng bình luận phải dựa trên những chứng cớ và thông tin xác thực.

Bạn có thể phân tích thông tin theo nhiều cách khác nhau, nhưng nếu nhà báo không cung cấp cho bạn thông tin nền đó, lõi thép đó, điều bạn có chỉ là một bầu không khí nóng bỏng của những tranh luận vô nghĩa, những bình luận dựa trên bình luận khác. Đối với tôi, đó không phải là văn hóa tin tức, đó là văn hóa tin đồn.

Có thể đó sẽ là một thứ văn hóa tranh luận như bạn nói, nhưng nếu văn hóa đó không dựa trên tin tức thì vô ích, nó dễ dàng bị xuyên tạc. Bạn vứt ra công luận một thông tin không xác thực và mọi người không biết nên tin hay không thì bạn sẽ nhận được gì? Vì thế tôi tin nền báo chí của chúng ta sẽ gặp vấn đề lớn nếu các nhà báo từ bỏ trách nhiệm đưa những tin tức nghiêm túc. Ai ai cũng nói to ý kiến của họ thì đó là giải trí chứ không có hiệu quả nào hết đối với nền dân chủ.

Nhà báo Lê Khánh Duy: Vậy cá nhân ông có phản đối loại hình báo chí bình luận không?

GS Alex Jones: Không, tôi nghĩ bình luận là quan trọng và cần thiết. Tôi nhìn nhận nó thế này: cái lõi thép tin tức xác thực ấy là trái đất, còn bình luận chính là bầu khí quyển xung quanh. Bình luận là những gì xung quanh tin tức. Trung tâm của mọi thứ phải là trái đất, nếu chỉ có bầu khí quyển không thôi thì chúng ta không có gì cả.

Nhà báo Lê Khánh Duy: Khi tôi nghiên cứu những quan điểm báo chí của ông, tôi thấy có một vài điểm rất giống với tình hình ở Việt Nam, một số điểm lại hơi khác một chút. Ví dụ: khi ông nói về sự suy giảm của tin tức nghiêm túc, ông cho rằng nguyên nhân là do việc sản xuất tin tức nghiêm túc luôn rất tốn kém, đó là phần tốn kém nhất của một tòa báo. Tôi nhớ rằng ông từng viết rằng, những tờ báo Mỹ có thể phải trả lương rất cao cho những phóng viên điều tra giỏi, thậm chí lương cao hơn cả TBT đúng không?

GS Alex Jones: Hoàn toàn có thể như vậy.


Nhà báo Lê Khánh Duy: Có thể lên tới 250.000 đôla Mỹ một năm, một con số rất lớn. Nhưng ở Việt Nam, tôi thấy các tờ báo không trả cho phóng viên điều tra mức lương cao như vậy, mức lương của họ cũng chỉ tương đương các phóng viên khác hoặc cao hơn chút xíu nhưng không bao giờ cao hơn TBT cả.


GS Alex Jones: Bạn phải thấy rằng số lượng các phóng viên điều tra ở Mỹ có thể kiếm 250.000 đôla một năm rất nhỏ. Hầu hết các phóng viên phải làm đủ mọi loại hình báo chí. Họ chỉ làm điều tra khi có cơ hội, khi họ nhìn thấy một vấn đề nào đó. Bạn có thể làm điều tra trong 1 ngày, cũng có những điều tra kéo dài tới 1 năm. Vấn đề là bạn có khả năng làm cho các quyền lực buộc phải giải trình, đó là vai trò của phóng sự điều tra.

Bạn nói đúng, làm phóng sự điều tra ở Mỹ là tốn kém nhất nhưng không chỉ vì đồng lương phải trả mà vì thời gian cần để tiến hành. Bạn phải trả lương cho một nhóm phóng viên không chỉ 1 tuần, 1 tháng mà còn hơn thế để phanh phui những vụ việc mà ai đó muốn giữ kín. Phóng sự điều tra dựa trên thực tế là có những thông tin mà người ta không muốn công chúng biết nhưng công chúng lại có quyền được biết, và nên biết. Để làm được điều đó cần nỗ lực, kỹ năng và cả thời gian nữa. Đó là lý do tại sao phóng sự điều tra lại đắt giá và cũng vì thế là thứ giá trị nhất.


Nhà báo Lê Khánh Duy: Để làm được điều đó, nhà báo cần có một cam kết thực sự với công lợi và trách nhiệm xã hội. Nhưng trong nhiều trường hợp, có một vấn đề động lực ở đây, khi nhà báo làm loại hình báo chí điều tra nghiêm túc, họ gặp nguy hiểm, tốn thời gian và công sức, nhưng phần thưởng lại không tương xứng. Vậy họ rất dễ tặc lưỡi chuyển sang những loại hình báo chí khác dễ viết hơn, dễ kiếm tiền hơn, hay thậm chí là viết bài PR cho doanh nghiệp. Bây giờ, có ai đó đứng lên nói về đạo đức và trách nhiệm xã hội của báo chí, có khi người ta nhìn vào người đó như họ đến từ hành tinh khác. Vậy làm thế nào để khắc phục tình trạng này?


GS Alex Jones: Tôi nghĩ điều thứ nhất là trách nhiệm của lãnh đạo báo. Lãnh đạo báo phải là người truyền ý tưởng, truyền cảm hứng cho phóng viên, biên tập viên thực thi trách nhiệm xã hội của báo chí. Họ phải chứng tỏ cho nhân viên rằng họ ghi nhận và đánh giá cao điều đó, họ sẵn sàng hỗ trợ và tôn vinh những nỗ lực như vậy. Đó là giải pháp thứ nhất.

Thứ hai, đúng như bạn nói, khi một số hiện tượng trở nên quen thuộc, phổ biến thì ngày càng nhiều người làm theo. Rất phổ biến trong báo giới kể cả ở Hoa Kỳ là tình trạng, các phóng viên nói: ôi vấn đề rắc rối quá, tốn kém quá tôi không thể làm được. Nhưng sẽ luôn còn đó những con người đầy cảm hứng, luôn cam kết và có khả năng tìm ra những cách thức cũng như có đủ bản lĩnh để thực hiện những loại hình báo chí thực sự. Họ sẽ lại là người truyền cảm hứng cho những người khác nữa. Giải pháp của tôi là hãy tìm ra một cộng đồng nhỏ những con người như vậy và hãy để họ truyền cảm hứng cho những người khác. Tôi vẫn rất tin tưởng vào lý tưởng của những người trẻ tuổi. Nếu họ được nhìn thấy những mô hình, những ví dụ, những con người cụ thể họ ngưỡng mộ và tôn trọng, họ sẽ có được cảm hứng để làm những điều tốt đẹp. Không phải tất cả sẽ như vậy nhưng một số, một cộng đồng nhỏ sẽ như vậy.


Nhà báo Lê Khánh Duy: Hãy nói một chút về lãnh đạo cơ quan báo chí, như ông từng viết trong một cuốn sách, trong suốt 150 năm qua, chủ sở hữu các báo ở Mỹ cố gắng duy trì một tỉ lệ không đổi 15% dành cho các tin nghiêm túc. Nhưng giờ đây, khi báo chí gặp phải quá nhiều khó khăn, họ buộc phải giảm tỉ lệ này xuống. Tôi thấy một tình hình tương tự diễn ra ở Việt Nam, các TBT đều hiểu phải cân bằng giữa lợi ích thương mại và trách nhiệm xã hội. Nhưng ở thời điểm khó khăn này, có vẻ như họ phải nghĩ tới việc tăng số lượng phát hành hay lượng truy cập hơn là lo lắng tới những tin nghiêm túc thường kén người đọc hơn. Chính vì thế, theo quan điểm cá nhân tôi, ở Việt Nam có sự nổi lên của tin tức giải trí: ngôi sao, tội phạm, tin đồn, người nổi tiếng… Ông có nghĩ xu hướng này là bình thường hay không và tình hình ở Mỹ hiện nay như thế nào?

GS Alex Jones: Những gì bạn nói đều đúng cả, do tờ báo có một vị thế độc quyền, bạn mua một tờ báo vì bạn thích mục thể thao hay tin đồn về người nổi tiếng chẳng hạn, bạn cũng đồng thời nhận được những tin tức nghiêm túc đi kèm, cho dù bạn có muốn hay không.

Vấn đề với truyền thông mới bây giờ lại khác, bạn được lựa chọn chính xác những gì bạn muốn. Nếu bạn không muốn đọc tin chính trị, tin về chính phủ, những tin nặng, bạn không cần phải đọc. Bạn có thể đọc tin đồn về người nổi tiếng, tin thể thao, nhiều người chỉ thích đọc kiểu tin như vậy thôi.

Nhưng tôi cũng tin rằng, có nhiều người, không phải tất cả, nhưng một bộ phận những người tinh hoa có sức ảnh hưởng lớn nhất, có thể giàu có nhất nữa, những người tham gia vào chính trị tích cực nhất, vẫn cảm thấy một nhu cầu đọc tin nghiêm túc. Mô hình đang nổi lên sẽ là, nếu bạn muốn đọc tin đồn về người nổi tiếng, bạn vào trang chuyên về chuyện đó mà đọc. Bạn muốn tin tức chính thống, bạn vào trang chính thống.

Những TBT nói rằng người ta chỉ quan tâm tới tin đồn về người nổi tiếng thôi, họ có thể đi theo con đường đó và tôi nghĩ họ có một doanh nghiệp ổn. Nhưng họ lại đánh mất những người quan tâm tới tin tức nghiêm chỉnh và những người đó phải đi tìm một nơi khác. Môi trường web cho phép bạn tạo ra những không gian dễ tiếp cận và gần như không có rào cản, không cần phải có giấy in và mực mới có thể làm báo. Tuy vậy, nếu bạn không cung cấp cho họ những thông tin họ đánh giá cao và coi là quan trọng đối với cuộc đời họ, họ dễ dàng bỏ bạn mà đi. Ngược lại, nếu bạn tạo ra một cái gì đó khiến họ đánh giá cao và có giá trị, lượng truy cập và phát hành sẽ tăng.


Nhà báo Lê Khánh Duy: Tôi lại thấy thực tế ngược lại, những gì không được đánh giá cao hay không có giá trị lại mới là thứ giúp tăng lượng truy cập và phát hành?

GS Alex Jones: Đó là trong ngắn hạn, giải pháp dễ dàng và nhanh chóng sẽ là: thôi, hãy làm tin thể thao đi, hãy làm tin về người nổi tiếng đi, không tin nghiêm túc nữa, không chính trị nữa. Nhưng tôi không nghĩ đó là giải pháp thông minh. Bởi trong dài hạn, khi mọi người có thể kiếm những thông tin giải trí như vậy ở khắp mọi nơi mọi chốn rồi, nhưng họ lại không tìm thấy tin tức nghiêm túc ở đâu cả. Lúc đó, bạn mới thấy quyền lực của tin chính thống, đó mới thật sự là quyền lực của báo chí chuyên nghiệp.

Đúng là tốn kém rất nhiều chi phí để tạo ra những giá trị như vậy, nhưng bản thân những giá trị đó mới ẩn chứa quyền lực và sức mạnh, bởi chúng không dành cho tất cả mọi người, phải nỗ lực mới làm ra được và không dễ tìm thấy ở nơi nào khác.

Đối với những nhà kinh doanh nói rằng: đừng tốn tiền vào các loại tin tức chính thống khô khan ấy nữa, tôi nghĩ họ gặp phải một sai lầm chiến lược trong dài hạn. Điều cần làm là cho độc giả thấy, chúng ta đang cung cấp cho độc giả cái mà họ muốn và họ không thể tìm thấy cái đó ở bất kỳ nơi nào khác.


Nhà báo Lê Khánh Duy: Như vậy ý ông là, lãnh đạo các tờ báo nên kết hợp cả những tin nặng và tin nhẹ với nhau. Nhưng liệu có bình thường không khi một tờ báo vừa lá cải lại vừa chính thống, tôi thấy ở Châu Âu, người ta có xu hướng tách biệt hai loại hình báo chí này?

GS Alex Jones: Nhưng đó lại là những gì đã diễn ra ở Mỹ trong suốt bao nhiêu năm nay. Tin chính thống, tin đồn người nổi tiếng, thể thao, trò chơi ô chữ trong cũng một tờ báo như một cửa hàng bách hóa vậy. Người thích thể thao cũng mua cùng một tờ báo như người quan tâm tới chính trị. Sự hỗn hợp đó đã tạo ra mô hình kinh doanh cho tin chính trị nghiêm túc tồn tại. Giờ đây, đang xảy ra sự chia tách giữa hai loại hình này.

Nhưng nếu tờ báo chỉ có những tin nhẹ nhàng giải trí, tôi vẫn nghĩ đó là sai lầm tồi tệ bởi đó là một món hàng thông thường ê hề ở khắp mọi nơi. Chỉ có tin tức, tin địa phương, tin chính trị, tin điều tra lại là thứ có giá trị độc đáo và quyền lực. Tôi nghĩ mọi người luôn sẵn sàng ủng hộ những tin tức như vậy.


Nhà báo Lê Khánh Duy: Vậy trong trí tưởng tượng của ông, tương lai sẽ là mô hình hỗn hợp như cũ: vừa lá cải vừa chính thống hay sẽ là mô hình tách biệt: chỉ có một số báo nghiêm túc và phần đông còn lại sẽ đi theo các dạng thức giải trí, lá cải, thể thao….?

GS Alex Jones: Tôi nghĩ sẽ là mô hình tách biệt, sẽ tồn tại một số gã khồng lồ báo chí có quyền lực lớn bởi họ có một thương hiệu mà mọi người đều tin tưởng. Đó sẽ là những tờ báo dành cho lớp người tinh hoa. Con người không ngu ngốc, khi họ biết một tờ báo cung cấp những thứ mà các nơi khác không có, họ sẽ đi về hướng đó. Bởi thông tin là quyền lực và tri thức là quyền lực.


Nhà báo Lê Khánh Duy: Tôi vẫn không thấy bị thuyết phục lắm, tôi đồng ý tin tức nghiêm túc là nền tảng quan trọng trong nền chính trị, góp phần kiểm soát và cân bằng các quyền lực khác trong hệ thống. Nhưng tôi thấy bi quan quá trong tình hình hiện nay, tôi không biết có tồn tại một mô hình kinh doanh nào giúp loại hình báo chí này sống được và sống tốt hay không?


GS Alex Jones: Tôi không biết anh có theo dõi những chiến lược gần đây của tờ The New York Times hay không? Tôi đã làm cho tờ The New York Times như anh biết vì thế xin lỗi khi tôi nói rằng tôi rất thiên vị tờ báo này. Tờ báo này gần đây đã tiến hành một thử nghiệm quan trọng là thu phí người đọc báo mạng của họ.

Họ chỉ cho khách hàng 8 bài báo miễn phí mỗi tháng. Khi bạn đọc tới bài thứ 9, một hộp thoại sẽ hiện ra báo với bạn rằng nếu muốn đọc tiếp, bạn phải trả tiền 15 hay 25 đôla gì đó. Cứ thế, mỗi tháng, tiền tự động được trừ đi trong tài khoản tín dụng của bạn. Bạn không phải quyết định lại thêm lần nữa bởi mọi thứ tự động diễn ra.

Người đọc báo mạng đã cung cấp cho tờ The New York Times một nguồn thu mà họ chưa từng có trước đây. Trước đây là miễn phí. Và 3 tuần trước, họ có một báo cáo kết quả số người đã trả tiền để đọc The New Times Online. Kết quả là có 380.000 người trả tiền, nghĩa là có tới hàng trăm triệu đôla doanh thu từ những người sẵn sàng trả phí để có thể đọc tờ báo này. Đó thật sự là một giải pháp cho thấy người dân sẵn sàng trả tiền cho những tin tức đáng giá với họ.


Nhà báo Lê Khánh Duy: Còn điều này nữa, tôi xin trích từ cuốn sách của ông, ông viết: “Chiến dịch tranh cử của Obama chứng minh rằng các chính trị gia không cần phải đi qua bộ lọc của ngành công nghiệp tin tức để giành thắng lợi trong cuộc bầu cử. Đó là một bài học mà những ứng viên khác cũng đang thuộc rất nhanh.” Tôi đồng ý là Obama đã tận dụng rất tốt mạng xã hội và truyền thông mới để thắng cử, ông cũng đã khẳng định trong câu trên. Vậy nếu chính trị gia không còn cần tới bộ lọc báo chí chính thống để giành ưu thế chính trị thì phải chăng sự tồn tại trong dài hạn của loại hình này lại bị nghi vấn?

GS Alex Jones: Chúng ta đang nhìn thấy một thực tế là nhiều ứng viên tổng thống với trang mạng cá nhân của họ đang tận dụng lợi thế của truyền thông mới và truyền thông xã hội. Nhưng đồng thời, cơ chế chính để tiếp cận một số lượng đông đảo người dân vẫn là những hãng truyền thông lớn.

Ví dụ vài tháng trước, đã có nhiều cuộc tranh luận giữa các ứng viên Cộng hòa để tìm ra ứng viên tranh cử năm tới. Tất cả những cuộc tranh luận đó đều được đưa lên truyền hình, nhưng không phải tất cả các kênh truyền hình, chỉ có một vài kênh như CNN, Fox, ABC… Khi xong giai đoạn chỉ định trong Đảng rồi mới tới khâu quan trọng nhất của bầu cử, đó là cuộc tranh luận công khai giữa tổng thống Obama và ứng viên Cộng hòa còn lại. Cuộc tranh luận đó sẽ lên tất cả các kênh truyền hình.

Thực tế là mọi cuộc bầu cử, mọi chiến dịch bầu cử đều tìm kiếm nguồn tài trợ và cố gắng đẩy thông điệp của họ tới mọi người mà không bị báo chí chất vấn ở mức độ nào đó. Nhưng báo chí vẫn có vai trò quan trọng của nó. Các ứng viên không phụ thuộc vào báo chí để phát đi thông điệp họ muốn nữa, họ có thể tự phát thông điệp qua quảng cáo, truyền thông xã hội và website của họ. Thông qua mạng lưới liên kết đó, họ có thể phát thông điệp mà không bị lọc bởi báo chí. Có nghĩa họ không phải trả lời cho mọi câu hỏi của báo chí, nơi luôn luôn nghi ngờ và đặt mọi câu hỏi. Họ độc lập được với báo chí triệt để tới đâu, chúng ta hãy chờ xem. Chỉ có điều, cách thức vận hành của mạng là bạn có thể phát tán cái gì bạn muốn và người khác cũng vậy, ở đó có đủ mọi loại quan điểm đối lập nhau chan chát. Ai sẽ giúp người dân hiểu sự thật, ai giúp họ phân biệt tin tức chuẩn xác và những chuyện hư cấu, ai giúp họ có được lời giải thích xác đáng, đó vẫn phải là báo chí chuyên nghiệp.


Nhà báo Lê Khánh Duy: Một câu hỏi cuối cùng cho ông, cuốn sách của ông có tên “Sự biến mất của tin tức”, vậy nếu phải trả lời Có hay Không cho câu hỏi: “Tin tức sẽ biến mất hay không?” Ông trả lời như thế nào?


GS Alex Jones: Cuốn sách có tên là “Sự biến mất của tin tức” chứ không phải là “Những tin tức đã biến mất”. Tôi cho rằng chúng ta đang đối mặt với một thách thức nghiêm trọng, thế giới đang đổi thay, nhưng tôi không tin rồi tin tức sẽ biến mất vĩnh viễn trừ phi trí não của chúng ta biến mất vĩnh viễn.

Làm sao ra quyết định được nếu không biết sự thật?

“Làm sao chúng ta có thể nhìn nhận điều gì là tốt cho chúng ta nếu sự thật bị che giấu hay giữ kín? Bạn sẽ trở nên bối rối và không thể phân định nổi đúng sai về bản thân quyền lực đang cố che giấu thông tin ấy. Bản thân thông tin chính là một quyền lực, đó là điều không phải bàn cãi.” Giám đốc Trung tâm Shorenstein về báo chí, chính trị và chính sách công Đại học Harvard nhận định về vai trò của báo chí trong cuộc trao đổi với VietNamNet.

Nhà báo Lê Khánh Duy: Hôm nay, VietNamNet rất vinh dự được chào đón GS Alex Jones từ Trường Đại học Harvard đến tham dự bàn tròn trực tuyến.

GS Alex Jones: Tôi cũng rất vui sướng và vinh dự được tới Việt Nam và đặc biệt là tới đây tham dự bàn tròn với các bạn.

Nhà báo Lê Khánh Duy: Alex, tôi biết rằng ông đóng rất nhiều vai trò trong ngành công nghiệp tin tức ở Hoa Kỳ, vậy tôi có thể giới thiệu ông thế nào đây, như một nhà báo, một tác giả sách, một người dẫn chương trình hay một học giả?

GS Alex Jones: Tôi, trước hết, vẫn là một nhà báo. Tôi đã làm nhà báo cho tờ The New York Times trong nhiều năm. Đúng là tôi có giảng dạy ở cả Đại học Duke và Đại học Harvard, nhưng trái tim tôi vẫn là trái tim của một nhà báo. Tôi tin tưởng rằng báo chí vô cùng quan trọng vì vậy tôi rất tự hào được là một nhà báo.

Nhà báo Lê Khánh Duy: Hãy để tôi giới thiệu một chút về Alex Jones. Với tư cách nhà báo, ông từng là phóng viên cho tờ The New York Times từ năm 1983 đến 1992, ông giành giải thưởng danh giá nhất của báo chí Hoa Kỳ Pulitzer vào năm 1987. Với tư cách một học giả, ông là giáo sư tại trường Đại học Harvard. Với tư cách một tác giả, ông viết cuốn sách “Sự biến mất của tin tức”, một trong những cuốn sách hay nhất tôi từng đọc về nền công nghiệp báo chí Hoa Kỳ. Hiện tại, Alex Jones là Giám đốc Trung tâm Shorenstein về báo chí, chính trị và chính sách công thuộc Đại học Harvard.

Alex, tôi biết rằng khi ông được bổ nhiệm vào vị trí Giám đốc Trung tâm báo chí, chính trị và chính sách công của Harvard, ông nói rằng: “Nhiệm vụ của trung tâm Shorenstein là làm sáng tỏ ảnh hưởng của báo chí lên chính trị và xã hội.” Tôi biết rằng đây là một mối quan hệ rất phức tạp, nhưng hiểu biết sâu sắc về mối quan hệ này rất quan trọng. Vậy chủ đề chính của cuộc bàn tròn ngày hôm nay sẽ là báo chí, chính trị và mối quan hệ giữa hai thực thể này.

GS Alex Jones: Đúng vậy, tôi nghĩ báo đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Dùng từ báo bây giờ có khi không còn hoàn toàn chính xác nữa mà phải dùng chữ truyền thông tin tức thì chính xác hơn bởi bây giờ tin tức được truyền tải bằng rất nhiều cách thức khác nhau qua truyền thông mới, audio, video… Nhưng vai trò của báo chí thì không thay đổi, đó là cung cấp cho độc giả, cho công dân thông tin họ cần để được tự do và tự chủ. Vai trò quan yếu của báo chí là một bộ máy cung cấp những tin tức chính xác, trung thực và nghiêm túc giúp độc giả hiểu về thế giới, chính phủ và các quyền lực xung quanh họ. Có thế họ mới tự đưa ra được những quyết định và đánh giá về vận mệnh và sự tự chủ của chính họ.

Trong cuốn sách của tôi như bạn đã biết, tôi đưa ra lập luận rằng dạng thức báo chí quan trọng nhất (tôi gọi nó là hạt nhân thép) là báo chí viết về những vấn đề nghiêm túc. Đó không phải là những tin tức về ngôi sao điện ảnh…

Nhà báo Lê Khánh Duy: …. người nổi tiếng, tin đồn, tội ác, thể thao, những loại tin mang tính giải trí không nằm trong phạm trù hạt nhân thép mà ông nói?

GS Alex Jones: Đúng vậy, các thông tin giải trí trên đều cần nhưng nó không mang trong lòng sứ mệnh công lợi của báo chí. Sứ mệnh đó phải là cung cấp những thông tin có sức nặng chính trị lớn, xác thực và đáng tin cậy cho công dân để họ tự đưa ra quyết định cho chính mình.


Nhà báo Lê Khánh Duy: Như chúng ta đều biết, trong kỷ nguyên số hiện nay, báo in và ngành công nghiệp tin tức đang gặp khó khăn. Ông có thể làm rõ tình hình của ngành công nghiệp báo chí ở Mỹ hiện nay, những khó khăn và thách thức mà ngành này đang gặp phải ảnh hưởng thế nào tới hạt nhân thép mà ông nói?

GS Alex Jones: Tôi nghĩ rằng ở đây tồn tại một thách thức kép. Thứ nhất, đó là thách thức từ truyền thông mới. Bởi truyền thông mới đang “bào mòn” báo chí truyền thống ở nước Mỹ. Trong khi đó, báo chí truyền thống lại là bộ máy tạo ra những hạt nhân thép như tôi nói ở trên. Truyền hình cũng góp phần nhưng không nhiều, truyền hình là hình ảnh và tin tức truyền hình ở Mỹ không có tham vọng tập trung vào chính trị và chính sách mạnh như báo in. Như vậy, khi mô hình kinh doanh của các tờ báo in bị đe dọa, nó phá hủy những hạt nhân tin tức nghiêm túc bởi có tới 85% tin nghiêm túc được sản xuất bởi các tờ báo.

Thứ hai, đó là thách thức từ sự khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Cuộc khủng hoảng này giáng một đòn thứ hai vào báo chí Hoa Kỳ. Điều tốt là nó giúp báo in nhận ra rằng họ phải thay đổi trong một thế giới mới, thay đổi những gì họ đã làm và đang làm. Ở Mỹ hiện tại, hầu hết các tờ báo đều có lãi. Mô hình báo chí chủ yếu là báo chí thương mại, lợi nhuận thương mại làm nên mô hình doanh nghiệp tư nhân, tôi nghĩ đây vẫn là mô hình tốt nhất. Mô hình này bắt đầu ổn định nhưng cái giá phải trả là nhiều chi phí phải cắt giảm, và cách thức người ta cắt giảm chi phí lại dẫn tới việc loại bỏ những nhà báo tốt nhất và có giá trị nhất. Đúng ra nếu mọi thứ được cải thiện, sẽ có thêm nhiều nhà báo được tuyển dụng, nhưng đó là ở những ngành khác, còn ngành công nghiệp tin tức thì không như vậy.

Tuy nhiên, xét về mặt tốt, với truyền thông mới, có rất nhiều kênh mới, cơ chế mới để phân phối và tạo ra tin tức. Có một sự phấn khích mới trong cộng đồng những người trẻ, những người đầy lý tưởng về báo chí, và đang nỗ lực dành cả cuộc đời mình để đóng góp cho sự nghiệp báo chí. Điều quan trọng với những người như tôi là giúp những nhà báo mới đó thấu hiểu những giá trị quan yếu của báo chí như chúng tôi đã từng nhìn nhận. Đó là những giá trị như tính xác thực, đặt công dân lên hàng đầu, tính khách quan… Đó là những giá trị tôi tin rằng chúng ta cần giữ gìn cho dù các cách thức phân phối thông tin có thể thay đổi. Những giá trị đó phải tiếp tục được duy trì trong tương lai.

Nhà báo Lê Khánh Duy: Tôi nghĩ rằng những giá trị đó không chỉ quan trọng với báo chí, mà còn với chính trị. Ông có thể làm rõ thêm tại sao những giá trị nền tảng của báo chí lại quan trọng như vậy đối với một nền chính trị dân chủ?

GS Alex Jones: Có một thực tế mà chúng ta đều thừa nhận. Làm sao chúng ta có thể ra quyết định tốt được nếu chúng ta không biết sự thật, làm sao chúng ta có thể nhìn nhận điều gì là tốt cho chúng ta nếu sự thật bị che giấu hay giữ kín. Bạn sẽ trở nên bối rối và không thể phân định nổi đúng sai về bản thân quyền lực đang cố che giấu thông tin ấy. Bản thân thông tin chính là một quyền lực, đó là điều không phải bàn cãi. Quyền lực của báo chí là sử dụng quyền lực của thông tin để lan truyền nó tới mọi người, để mọi người đều có quyền lực về thông tin như vậy chứ không chỉ một số ít. Đó là quyền lực báo chí và cũng là trách nhiệm của báo chí.

Nhà báo Lê Khánh Duy: Vâng, một trong những ví dụ nổi bật nhất minh họa cho quyền lực báo chí trong lịch sử Hoa Kỳ là vụ WaterGate, một chuỗi bài báo có thể lật đổ một tổng thống. Gần đây, vụ Wikileaks cũng gây chấn động chính giới Hoa Kỳ. Theo ông, những vụ như Wikileaks của thời đại số có thể thay thế những WaterGate của thời đại báo in trong việc buộc chính phủ phải có trách nhiệm giải trình?

GS Alex Jones: Tôi nghĩ Wikileaks chỉ đại diện cho nguồn tin. Ví dụ nhân vật Deep Throat trong vụ WaterGate chỉ là nguồn tin. Tôi nghĩ việc tung tin ồ ạt lên mạng như vậy không tạo ra sức nặng lớn lắm, Wikileaks có thể tung ra hàng mớ tin tức nhưng có thể không ai chú ý đến bởi có quá nhiều, quá nhiều. Mọi người bơi giữa một biển vô tận thông tin. Người ta sẽ không để tâm tới Wikileaks cho tới khi những thông tin trên đó xuất hiện trên các tờ báo uy tín như The New York Times, The Guardian và The Spiegel. Bởi đó mới là những tổ chức báo chí được người dân tin tưởng và tín nhiệm. Chỉ khi thông tin từ Wikileaks được đưa tới các tờ báo uy tín thì thông tin mới được “tiêu hóa” thành tin tức. Tôi nghĩ một mình Wikileaks mà không có những thể chế tin tức kia thì không thể hiệu quả được. Giờ đây, bạn cứ lên mạng mà xem, bạn có thể thấy đủ mọi thứ, người ta nói đủ thứ về đủ thứ, nhưng ai mà tin được, người dân chỉ tin vào những tờ báo mà họ tín nhiệm thôi. Đó là lý do tôi nói tại sao những tổ chức báo chí nghiêm túc vẫn luôn có quyền lực lớn và các nhà báo chuyên nghiệp có quyền lực lớn.

Ở khắp mọi nơi, nhà báo chuyên nghiệp luôn được nhìn nhận với sự nghi ngờ và thận trọng. Đó là điều tốt, nhà báo phải được nhìn nhận như thế. Nhưng đồng thời, người ta cũng dựa vào nhà báo để được biết điều gì đang thực sự diễn ra, và nhà báo không bao giờ được phép dừng tranh đấu để có được quyền lực và khả năng hoàn thành trách nhiệm đó: nói cho người dân nghe sự thật.

Còn tiếp…